Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh trả lời truyền thông tại Singapore ngày 3-6 - Ảnh: Reuters

Sáng 5-6, thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh - thứ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam - đã có bài phát biểu tại phiên thảo luận với chủ đề “Những thách thức của việc giải quyết xung đột” tại Đối thoại Shangri-La tổ chức ở Singapore.

Tướng Vịnh cho biết sở dĩ chủ đề “ngăn ngừa xung đột”, “hóa giải xung đột” vẫn đang làm cho tất cả các quốc gia quan tâm, trăn trở là vì vẫn còn tồn tại khác biệt trong nhận thức chung về lợi ích, sự thiếu lòng tin chiến lược giữa các quốc gia, không tuân thủ luật pháp quốc tế...

Nguy cơ xung đột quân sự, nếu...

Trong bài phát biểu, tướng Vịnh cho biết tình hình an ninh khu vực vẫn tiềm ẩn những yếu tố phức tạp, không thể xem thường như khủng bố, nguy cơ hạt nhân, tranh chấp biên giới, lãnh thổ, an ninh biển và các thách thức an ninh phi truyền thống... có xu hướng gia tăng.

Theo thứ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam, những tranh chấp bất đồng trong khu vực đang gây nhiều quan ngại, dù chưa đến mức bùng phát xung đột nhưng đã xuất hiện nhiều dấu hiệu tiềm tàng cần được dự báo, ngăn chặn và hóa giải kịp thời.

“Tình hình đó là do những khác biệt về lợi ích, những tham vọng, cạnh tranh chiến lược diễn biến theo chiều hướng tiêu cực, bất chấp luật pháp quốc tế. Đó là sự không nhất quán trong lời nói và việc làm, sự khác biệt và bất bình đẳng trong cách thức giải quyết tranh chấp.

Hơn nữa, đó còn là cách hành xử áp đặt, sự theo đuổi lợi ích vị kỷ, hẹp hòi, không tính đến lợi ích của nước khác, lợi ích chung của khu vực và cộng đồng quốc tế.

Những biểu hiện tiêu cực và khó lường này, những bất đồng, tranh chấp như đang diễn ra - nếu không được giải quyết hiệu quả, đầy trách nhiệm, vì hòa bình và ổn định - sẽ dẫn đến nguy cơ xung đột mà đỉnh điểm là xung đột quân sự” - tướng Vịnh nhấn mạnh.

Theo ông Vịnh, trong một thế giới hiện đại không chỉ có hợp tác phát triển mà còn tồn tại những tranh chấp, bất đồng. Vì vậy, ông kêu gọi các bên phải vừa hợp tác vừa đấu tranh để giải quyết bất đồng và cùng phát triển, vì lợi ích chiến lược chung của mỗi quốc gia và của toàn khu vực.

Tướng Vịnh cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của sự đoàn kết, vai trò trung tâm, dẫn dắt của ASEAN và trách nhiệm của các quốc gia thành viên cũng như các quốc gia liên quan - đặc biệt là các nước lớn vì hòa bình và công lý.

Tướng Vịnh nói với các cử tọa quốc tế ở Singapore rằng Việt Nam vẫn chủ trương tăng cường hợp tác với Trung Quốc và các nước có liên quan nhằm xây dựng và củng cố lòng tin, tìm ra những điểm chung trong lợi ích chiến lược, đồng thời thẳng thắn đấu tranh trên tinh thần xây dựng.

Cần đối thoại nhiều kênh

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh cho rằng hiện nay Việt Nam và một số nước ASEAN có tuyên bố chủ quyền các đảo ở Biển Đông còn tồn tại những tranh chấp và khác biệt với Trung Quốc.

Vấn đề không chỉ dừng lại ở đó mà còn là những hành động đơn phương áp đặt, làm thay đổi hiện trạng và đang có nguy cơ quân sự hóa nhằm tạo ra sức mạnh răn đe; làm ảnh hưởng xấu đến an ninh, an toàn trên không, trên biển và dưới đáy biển, hủy hoại môi trường, cản trở các hoạt động lao động hòa bình trên biển... kéo theo sự can dự của các quốc gia trong và ngoài khu vực.

Ông Vịnh cho biết Việt Nam chủ trương kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ toàn vẹn chủ quyền lãnh thổ, bảo vệ an ninh, an toàn hàng hải, hàng không bằng biện pháp hòa bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế; trong đó có Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển năm 1982 (UNCLOS), Tuyên bố của các bên về ứng xử trên Biển Đông của ASEAN và Trung Quốc (DOC) và thực tâm bàn bạc sớm ký kết Bộ quy tắc ứng xử giữa các bên trên Biển Đông (COC).

Sau bài phát biểu, một học giả Philippines hỏi tướng Vịnh rằng liệu đối thoại song phương có tác dụng hay không? Đáp lời, tướng Vịnh cho rằng đối thoại song phương có tác dụng.

“Đối với những vấn đề còn tranh chấp, khác biệt giữa hai nước, ví dụ như vấn đề Hoàng Sa thì đó là song phương giữa Việt Nam và Trung Quốc.

Đối với những vấn đề có liên quan đến nhiều nước như Trường Sa thì không thể chỉ giữa Việt Nam và Trung Quốc, mà còn phải có sự tham gia của các nước tuyên bố chủ quyền. Có những vấn đề trên bình diện khu vực và quốc tế như vấn đề an ninh, an toàn hàng hải thì phải đa phương” - ông Vịnh khẳng định, đồng thời nhấn mạnh: “Dù song phương hay đa phương, Việt Nam mong muốn một thái độ quan tâm xây dựng hòa bình cho tiến trình hòa bình, hợp tác đối thoại cho các bên liên quan”.

Trả lời câu hỏi “Liệu Việt Nam có mua vũ khí và loại vũ khí gì của Mỹ sau khi Washington bỏ hoàn toàn lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam?”, tướng Vịnh cho biết: “Tổng thống Obama bỏ cấm vận vũ khí sát thương là quyết định đúng đắn và tích cực dù hơi muộn. Ý nghĩa của việc Mỹ bỏ cấm vận thể hiện sự tôn trọng, tăng cường lòng tin vì Việt Nam và Hoa Kỳ là đối tác toàn diện của nhau. Về quan hệ quốc phòng, cũng giống như nhiều nước khác, Mỹ là đối tác quan trọng của Việt Nam nhưng hiện nay Việt Nam chưa có ý định mua vũ khí của Mỹ”.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, tiến sĩ Alexey D. Muraviev (người Úc), từ ĐH Curtin, đánh giá cao thông điệp rõ ràng của Việt Nam mong muốn giải quyết các vấn đề khác biệt, tranh chấp thông qua đối thoại có tính chất xây dựng.

Ông Muraviev nhận xét rằng so với những thông điệp của Việt Nam tại các Đối thoại Shangri-La trước đó thì thông điệp lần này là chủ động và cân bằng hơn khi nói về quan điểm tranh chấp ở Biển Đông.

Trong khi đó, GS Richard Javad Heydarian, từ ĐH Da La Salle (Philippines), cho rằng bài phát biểu của tướng Vịnh khá “nhẹ nhàng, lịch sự”.

Trước đó, ông Richard kỳ vọng bài phát biểu của tướng Vịnh sẽ gửi thông điệp mạnh mẽ đến Trung Quốc một cách trực tiếp vì rõ ràng đô đốc Tôn Kiến Quốc trong bài phát biểu của mình đã dùng những ngôn từ rất nặng chỉ trích Mỹ và Philippines.