Đại biểu Quốc hội NGUYỄN THỊ VIỆT NGA (ủy viên Ủy ban Văn hóa, Giáo dục):

Tạo động lực cống hiến cho người tài

Việc thực hiện cải cách tiền lương theo nghị quyết 27 là điều mà rất nhiều cán bộ, công chức, viên chức trong bộ máy đang chờ đợi. Điểm nổi bật trong định hướng cải cách tiền lương theo tinh thần nghị quyết này là trả lương theo vị trí việc làm.

Theo đó, mỗi ngành sẽ có một số vị trí việc làm, mỗi vị trí việc làm có mức lương riêng, cụ thể theo mức độ phức tạp của công việc. Từ đó, sẽ không còn chuyện "cào bằng" giữa mọi ngành, mọi cán bộ công chức như hiện nay.

Việc trả lương theo vị trí việc làm, người dù mới được tuyển dụng, bổ nhiệm nếu đáp ứng được yêu cầu công việc tại vị trí việc làm cao sẽ được hưởng lương tương xứng với công sức và kết quả làm việc.

Đồng thời tạo động lực cống hiến cho những người thật sự có tài cũng như khuyến khích, thu hút được những người giỏi về công tác tại các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập.

Bên cạnh tiền lương còn có quỹ 10% tiền thưởng để người đứng đầu cơ quan sử dụng cho việc khen thưởng, khuyến khích cán bộ. Hoạt động khen thưởng như thế không chỉ bằng lời nói nữa mà bằng tiền cụ thể.

Có đủ 500.000 tỉ đồng cho cải cách tiền lương?

Phát biểu tại phiên họp Chính phủ tháng 9-2023, Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu rõ ngân sách nhà nước đã tiết kiệm được 500.000 tỉ đồng để chuẩn bị cải cách tiền lương trong ba năm tới (2024 - 2026).

Và theo Thủ tướng, để có được số tiền tiết kiệm trên "là nỗ lực rất lớn" của Chính phủ. Bởi những năm qua, Việt Nam vừa phải phòng chống, khắc phục hậu quả COVID-19 vừa đảm bảo an sinh xã hội. Thủ tướng giao Bộ Nội vụ rà soát, xây dựng cơ chế, chính sách thực hiện phương án cải cách tiền lương khi được Trung ương thông qua.

Còn tại cuộc tiếp xúc cử tri Hải Phòng trước kỳ họp thứ 6, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ khẳng định việc cải cách chính sách tiền lương là vấn đề đại sự.

Lãnh đạo Đảng và Nhà nước đã nhiều lần khẳng định quan điểm "không chờ đến khi kinh tế đạt tới trình độ phát triển cao rồi mới thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, càng không "hy sinh" tiến bộ và công bằng xã hội để chạy theo tăng trưởng kinh tế đơn thuần". Do đó cải cách tiền lương chính là một trong những nội dung thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội.

Về nguồn lực, ông Huệ thông tin đến nay chúng ta đã chuẩn bị được khoảng 500.000 tỉ đồng cho công tác cải cách chính sách tiền lương.

Từ nay cho đến thời điểm dự kiến thực hiện (ngày 1-7-2024), các cơ quan chức năng sẽ tập trung hoàn thiện vị trí việc làm, chức danh, chức vụ công tác làm cơ sở cho việc cải cách tiền lương.

Dự kiến sau năm 2024, mỗi năm mức lương sẽ tăng 5-7% để tiến tới trong thời gian ngắn lương khu vực công ngang bằng với mức lương ở khu vực sản xuất.

Cần tiếp tục tinh giản biên chế

Song song với việc cải cách tiền lương, nhiều ý kiến cho rằng công tác tinh giản biên chế, sắp xếp lại các đơn vị hành chính cũng cần tiếp tục quyết liệt thực hiện.

Theo đại biểu Quốc hội Tạ Thị Yên, một trong những điều quan trọng để cải cách tiền lương đạt hiệu quả là cần tiếp tục thực hiện tinh giản biên chế, tinh gọn bộ máy, sắp xếp các đơn vị hành chính để giúp tiết kiệm nguồn lực cho Nhà nước, giảm số người hưởng lương trong bộ máy hành chính công.

Nhận xét về công tác tinh giản biên chế, bà Yên thấy rằng Chính phủ, các bộ ngành, địa phương đang thực hiện rất quyết liệt và đây là tiền đề quan trọng để cải cách tiền lương thành công.

Hơn nữa, bà Yên nêu quá trình chuyển đổi số quốc gia, xây dựng chính phủ số, kinh tế số, xã hội số đặt ra yêu cầu rất cao về chất lượng bộ máy công quyền, đội ngũ cán bộ công chức, viên chức "vừa hồng, vừa chuyên", quá trình số hóa trong công việc cũng tạo tiền đề cho việc giảm biên chế thuận lợi hơn.

Ở một góc độ khác, TS Bùi Sĩ Lợi nhấn mạnh yêu cầu cho quá trình cải cách tiền lương phải xem xét đặc thù của các đơn vị sự nghiệp công nhằm mục tiêu bảo đảm tiền lương được phân phối theo đúng năng lực công tác, quá trình đào tạo, khả năng cống hiến. Kèm theo đó phải bảo đảm đúng nguyên tắc phân phối theo lao động và xếp lương theo vị trí việc làm.

Chính vì vậy, mục tiêu cải cách tiền lương là bảo đảm cho người lao động đủ sống bằng lương. Đặc biệt phải xem xét quy định các loại phụ cấp đặc thù cho các ngành lĩnh vực đặc thù.

Những việc trên là để giữ chân người lao động đang làm việc tại các lĩnh vực đó hoặc thu hút nhân tài có năng lực chuyên môn vào khu vực công.

Từ đó cũng khắc phục tình trạng một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức dịch chuyển từ khu vực công sang khu vực tư (như hai ngành y tế và giáo dục sau hai năm đại dịch COVID-19).

Một vấn đề quan trọng hơn, theo ông Lợi, khi thực hiện quá trình cải cách chính sách tiền lương, tổng lượng tiền lưu thông sẽ nhiều hơn, dẫn đến chỉ số giá sinh hoạt tăng.

Vì vậy nếu Chính phủ không có các giải pháp để kiềm chế lạm phát, ổn định giá cả thị trường thì việc cải cách tiền lương hay tăng thêm thu nhập cho người lao động sẽ không còn ý nghĩa.

Còn TS Nguyễn Tiến Dĩnh, nguyên thứ trưởng Bộ Nội vụ, cũng khẳng định việc cải cách chính sách tiền lương đối với cán bộ, công chức, viên chức theo nghị quyết 27 của Trung ương hiện nay rất cấp bách.

Theo ông Dĩnh, cải cách tiền lương lần này đối với cán bộ, công chức, viên chức được thực hiện theo vị trí việc làm và chức danh lãnh đạo, quản lý. Do đó đòi hỏi phải xác định rất chuẩn vị trí việc làm, đồng thời xây dựng được đề án cải cách tiền lương.

"Lần cải cách tiền lương này sẽ bỏ lương cơ sở, hệ số nên hiện tiền đã có nhưng phải xác định thật chuẩn vị trí việc làm và mức lương đi theo.

Đồng thời phải đảm bảo lương cơ bản chiếm khoảng 70% và các khoản phụ cấp chiếm khoảng 30% tổng quỹ lương; bổ sung thêm quỹ tiền thưởng bằng khoảng 10% tổng quỹ tiền lương của năm (không bao gồm phụ cấp).

Một loạt vấn đề này sẽ giúp tạo ra đột phá mới, giúp lương thực sự là động lực, đánh giá đúng sức lao động của cán bộ, công chức, viên chức.

Từ đó nâng cao hiệu quả, năng suất lao động trong khu vực công" - ông Dĩnh nói và cho rằng thời gian tới phải tiếp tục thực hiện mạnh hơn nữa sắp xếp, tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế.

Bởi bộ máy hiện vẫn cồng kềnh và chi phí hành chính, nguồn ngân sách chi trả cho trả lương hiện nay rất lớn. Vì vậy, làm tốt việc sắp xếp, tinh gọn sẽ giúp nâng cao hiệu lực, chất lượng và cải thiện thu nhập cho cán bộ, công chức.

Tại sao không cải cách tiền lương từ 1-1-2024?

Trả lời vấn đề trên, TS Nguyễn Tiến Dĩnh cho rằng việc thực hiện cải cách tiền lương dự kiến từ 1-7-2024 bởi cần phải có thời gian để chuẩn bị một loạt vấn đề, trong đó cần chuẩn bị đầy đủ về nguồn lực.

Đồng thời, hiện nay việc xây dựng các đề án về vị trí việc làm đã được triển khai nhưng cần rà soát lại một lần nữa.

Thêm vào đó, nghị quyết 27 đưa ra các chủ trương, định hướng lớn như vậy nhưng khi áp vào cụ thể của vị trí việc làm, chức danh lãnh đạo, quản lý của từng ngành, từng địa phương không hề đơn giản.

"Nhưng với việc Hội nghị Trung ương 8 đã bàn thảo vừa qua và sự quyết tâm của Chính phủ, các cơ quan, chúng ta có thể tin tưởng kỳ họp thứ 6 này sẽ thông qua nội dung cụ thể để có thể thực hiện cải cách tiền lương từ 1-7-2024", ông Dĩnh nói thêm.