13 toa tàu hạng sang nằm bãi: Vì sao công ty Trung Quốc muốn bí mật công nghệ?

ĐỨC PHÚ

13 toa tàu hạng sang từng được ngành đường sắt đưa ra giới thiệu tại Hội nghị tổng giám đốc đường sắt ASEAN lần thứ 42 tại Đà Nẵng vào năm 2022.

Thế nhưng, sau 5 năm đầu tư đóng mới, những toa tàu của Tập đoàn Jinxin vẫn chưa thể khai thác. Vì sao?

Thuê lắp ráp tại xe lửa Dĩ An, Gia Lâm

Công ty TNHH Phát triển thiết bị đường sắt (Việt Nam) thuộc Tập đoàn Jinxin (Trung Quốc) vừa kiến nghị Tổng công ty Đường sắt Việt Nam sớm định hướng, hỗ trợ và tháo gỡ những khó khăn để đưa 13 toa tàu chạy trên đường sắt Việt Nam. Bởi dự án đã kéo dài 5 năm, gây lãng phí và khó khăn cho doanh nghiệp.

Vì sao đường sắt Việt Nam xin nhập 37 toa tàu cũ từ Nhật Bản?ĐỌC NGAY

Theo tìm hiểu của Tuổi Trẻ, 13 toa tàu được Tập đoàn Jinxin tự bỏ vốn đầu tư, thuê Công ty cổ phần xe lửa Gia Lâm lắp ráp 8 toa và Công ty cổ phần xe lửa Dĩ An 5 toa. Tổng giá trị đóng 13 toa tàu hơn 275 tỉ đồng, trung bình khoảng 21 tỉ đồng/toa.

Các thiết bị, phụ tùng đều được nhập khẩu, hầu hết chưa có trên thị trường Việt Nam. Còn theo một kỹ sư đường sắt, chi phí lắp ráp mà Tập đoàn Jinxin chi trả cho nhà máy xe lửa Dĩ An, Gia Lâm khoảng 1,6 - 2 tỉ đồng/toa.

Theo giới thiệu từ Jinxin, các toa tàu này là toa thế hệ mới có tính năng và tiện ích sử dụng tốt hơn so với toa tàu hiện có của đường sắt Việt Nam. Các toa tàu từng được kéo từ Hà Nội vào ga Đà Nẵng để giới thiệu tại Hội nghị đường sắt ASEAN lần thứ 42 vào năm 2022.

Phương án đầu tư theo hình thức này từng được ngành đường sắt kỳ vọng nhằm giảm áp lực gánh nặng tài chính đối với doanh nghiệp vận tải trong nước.

Cần phải nói thêm rằng hiện nay việc khai thác các đoàn tàu khách do Công ty cổ phần Vận tải đường sắt Sài Gòn và Công ty cổ phần Vận tải đường sắt Hà Nội đảm nhận.

Giai đoạn 2015 - 2016, ngành đường sắt tính nhập khẩu nguyên chiếc 60 toa tàu từ Trung Quốc với tổng mức vốn đầu tư 1.200 tỉ đồng. Tuy nhiên sau khi đi Trung Quốc xem thực tế toa tàu, với mức giá 20 tỉ đồng/toa, hai công ty không thực hiện dự án này.

Sau đó, Công ty cổ phần Vận tải đường sắt Sài Gòn đặt hàng Công ty cổ phần xe lửa Dĩ An đóng mới thí điểm một toa tàu chất lượng cao với mức giá rẻ hơn một nửa so với đi mua.

Toa tàu đóng thành công, kể từ đó kỹ sư trong nước đã bắt đầu tự đóng mới cả trăm toa tàu chất lượng cao đưa vào khai thác, chẳng hạn như tuyến TP.HCM - Nha Trang. Vì thế, từ đó đến nay việc nhập khẩu toa tàu từ nước ngoài dường như không có.

Khai thác thử tuyến TP.HCM - Nha Trang

Để đưa toa xe vào khai thác, Jinxin chỉ có thể cho hai công ty vận tải đường sắt thuê. Tuy nhiên trước khi khai thác, toa tàu phải chạy thử nghiệm 100.000km để được xem xét cấp giấy phép đăng kiểm.

Từ năm 2019, Tập đoàn Jinxin hợp tác chạy thử với Công ty cổ phần Vận tải đường sắt Hà Nội. Đến năm 2022, chưa rõ vì sao hai bên đã thanh lý hợp đồng khi mới chạy 15.000/100.000km.

Mới đây, Tập đoàn Jinxin kiến nghị Tổng công ty Đường sắt Việt Nam hợp tác với Công ty cổ phần Vận tải đường sắt Sài Gòn chạy thử khai thác thương mại tuyến TP.HCM - Nha Trang.

Phản hồi trong công văn gửi Tổng công ty Đường sắt Việt Nam về đề nghị của Tập đoàn Jinxin, Công ty cổ phần Vận tải đường sắt Sài Gòn cho rằng với thông tin dự án lắp ráp toa tàu, công ty chưa tiếp cận được hồ sơ kỹ thuật (theo quy định bảo mật của Jinxin).

Vì vậy, công ty chưa thể đánh giá an toàn chạy tàu khi khai thác thử nghiệm cũng như chạy chính thức sau này. 13 toa tàu cũng chưa chạy đủ 100.000km, chưa được cấp phép chạy.

Mặt khác, các thiết bị phụ tùng toa tàu hoàn toàn mới sẽ phụ thuộc vào Jinxin. Khi sử dụng toa tàu của Jinxin, công ty phải ngưng sử dụng toa tàu đã đầu tư đóng mới trước đó.

Chính vì thế, Công ty cổ phần Vận tải đường sắt Sài Gòn cho rằng việc tiếp nhận chạy tàu hạng sang trong điều kiện hiện nay là thiếu cơ sở thực tế để đảm bảo an toàn, khó khả thi, không hiệu quả, ảnh hưởng lớn đến cân đối thu chi.

Trường hợp Jinxin vẫn muốn lựa chọn một hành trình chạy thử, công ty đề xuất chỉ cung cấp các dịch vụ theo đơn giá thỏa thuận như bán vé hộ, nhân viên tổ tàu.

Công ty Jinxin có trách nhiệm bố trí toàn bộ đội ngũ kỹ thuật áp tải theo tàu cũng như việc thu chi, lỗ lãi trong quá trình chạy thử thương mại.

Jinxin cũng đã gửi công văn đề nghị Tổng công ty Đường sắt Việt Nam có phương án tháo gỡ khó khăn. Jinxin cho hay hiện các toa tàu đã chạy thử nghiệm 15.000km đảm bảo đúng các thông số kỹ thuật theo thiết kế và đảm bảo tuyệt đối an toàn chạy tàu theo đề cương.

Về việc thủ tục và giấy tờ cần thiết cho đoàn tàu chạy trên đường sắt quốc gia Việt Nam, Jinxin đã giải thích là đang chờ Bộ Giao thông vận tải sửa đổi thông tư. Trong đó có sửa đổi nội dung rút ngắn chạy thử nghiệm vận dụng từ 100.000km xuống còn 5.000km.

Hoan nghênh nhưng cần nghiên cứu kỹ

Trao đổi với Tuổi Trẻ, các chuyên gia đường sắt và kỹ sư từng đóng toa tàu của ngành đường sắt cho hay chuyện hợp tác với công ty nước ngoài hay đơn vị tư nhân tự bỏ tiền đầu tư thuê đóng mới phương tiện tại công xưởng trong nước cần được hoan nghênh.

Tuy nhiên khi đầu tư, các đơn vị tư nhân cần phải nghiên cứu kỹ tính khả thi, nếu không sẽ đưa dự án đi vào ngõ cụt vì vướng quy định.

Đối với các toa tàu hạng sang, Tập đoàn Jinxin nên làm việc với Tổng công ty Đường sắt Việt Nam để xem xét mục tiêu dự án ban đầu là hợp tác với đơn vị nào, khai thác tuyến nào, các bên ràng buộc ra sao?