Cuộc chiến Nga - Ukraine chưa thấy "ánh sáng cuối đường hầm" dù đã bước sang năm thứ ba, trong khi ở Dải Gaza đã cướp đi sinh mạng của hàng chục nghìn người.

Chiến sự kéo dài, chia ly và mất mát đã phủ màu u ám lên số phận của những con người Ukraine và Gaza. Nhưng chính trong nghịch cảnh, khát khao về một tương lai hòa bình và kiến thiết lại rực sáng hơn bao giờ hết.

Vẽ cho hòa bình của Gaza

Xung đột Israel - Hamas ở Dải Gaza nổ ra từ ngày 7-10-2023 nhưng chưa có dấu hiệu cho thấy nó sẽ sớm kết thúc.

Trong làn mưa bom, bão đạn của những hận thù khôn nguôi và nạn đói đang rình rập ở dải đất này, ông Basel Elmaqosui, 53 tuổi - một nghệ sĩ người Palestine đã sống sót qua những trận ném bom ở Gaza - níu lấy hy vọng lưu giữ những ký ức sống động thông qua việc vẽ và dạy nghệ thuật cho trẻ em.

Ông Basel sống ở Beit Lahia, phía bắc Dải Gaza trước sự kiện ngày 7-10. Sau đó cuộc sống của ông cũng giống như hàng chục nghìn người Palestine khác trở thành hành trình không ngừng tìm kiếm nơi ở, thức ăn và nước uống.

Ông hiện đang sống cùng vợ, 5 đứa con và những người thân ở thành phố phía nam Rafah, gần biên giới với Ai Cập.

"Tôi tìm kiếm các cửa hàng bán vật liệu vẽ tranh.

Tôi đã mua được giấy và bút chì than nhưng không thể vẽ màu: mọi thứ xung quanh tôi đều đen tối, đáng sợ, kinh hãi và bạo lực.

Tôi buộc phải tả những cảnh đời thường bằng chì than", ông Basel nói với Hãng tin New Arab vào tháng 4.

Bom đạn khiến ông mất ngủ và sợ hãi, vì vậy vẽ là cách giải tỏa duy nhất: "Tôi đã mất đi rất nhiều thành viên trong gia đình và bạn bè. Tôi cố gắng vẽ tranh để giữ gìn phẩm giá, nhưng tôi cũng đang vật lộn rất nhiều".

Các tác phẩm được nghệ sĩ người Palestine đặt tên là "Những mảnh vỡ", ghi lại cuộc sống của con người và những đấu tranh hằng ngày của họ:

"Dọc theo đường phố, khắp nơi là những mảnh vỡ, chúng phá hủy các tòa nhà và xé nát những thân thể", ông giải thích, và nói thêm rằng "mảnh vỡ" cũng để chỉ những người dân Palestine đã tan nát và vụn vỡ.

"Ai sẽ thu thập những mảnh vỡ của một đứa trẻ đã mất cha mẹ, của một người đàn ông đã mất vợ hay của một người mẹ mất con? Tôi cố gắng ghép những mảnh rời rạc lại để tạo nên một bức tranh rõ ràng và trọn vẹn", ông Basel trải lòng.

Ông Basel đã trở thành một nhân vật đặc biệt với nhóm trẻ em ở các khu trú ẩn. Sau vài ngày ở trung tâm tiếp nhận của Cơ quan Liên Hiệp Quốc về hỗ trợ và việc làm cho người tị nạn Palestine (UNRWA), một số bà mẹ đã nhờ ông dạy những đứa con của họ vẽ tranh.

"Nghệ thuật là ngôn ngữ của hòa bình, tình yêu và cuộc sống. Vẽ và chơi với trẻ em là công cụ kháng cự duy nhất mà tôi có để cải thiện điều kiện sống", ông Basel nói. Nhiều đứa trẻ đã vẽ những ước mơ của mình và mong muốn được trở về nhà.

Có em đã vẽ một con mèo, kể lại câu chuyện khi thức ăn cho động vật cạn kiệt và lên tới hơn 50 USD, gia đình em đã buộc phải bỏ lại con vật đáng thương. Những bà mẹ cũng cầm bút vẽ tranh. "Họ vẽ trong nước mắt và tôi đã khóc cùng họ", ông Basel bày tỏ.

Người nghệ sĩ tin rằng trong thời chiến, nghệ thuật như nguồn nước nuôi sống con người: "Nghệ thuật là một cách để giao tiếp mà không cần trò chuyện, nó là một loại ngôn ngữ, một công cụ cho phép nghệ sĩ và những người xung quanh bám lấy những khía cạnh tích cực của cuộc sống và vượt qua nỗi sợ", ông Basel giải thích.

Ước mong của ông Basel là những đứa trẻ có thể vơi đi nỗi khiếp sợ thông qua những bài học vẽ. Những nét màu là một công cụ hữu ích để phát triển khả năng sáng tạo, tương tác với thế giới và giải thích những gì trẻ thơ suy nghĩ theo cách mới mẻ.

Thế hệ khói lửa mơ hòa bình ở Ukraine

Cách Gaza gần 1.900km là một cuộc chiến lớn nhất trong lòng châu Âu kể từ Thế chiến 2.

Cuộc chiến ở Ukraine đã bước sang năm thứ ba và những binh sĩ Ukraine đang chiến đấu với tâm lý ngày nào cũng có thể là ngày cuối đời.

Tại mặt trận phía nam Ukraine một ngày cuối năm 2023, một đơn vị bộ binh Kiev thành công tiêu diệt mục tiêu Nga bằng pháo tự hành.

Trung sĩ Maksim, một trong những người lính trẻ, vui vẻ pha cho mình một bình cà phê nóng.

Suốt năm phút, anh nói liến thoắng với phóng viên New York Times về các yếu tố tạo nên ly cà phê hoàn hảo và cách thưởng thức thứ đồ uống này.

Dòng cà phê anh sử dụng có tên Mad Heads, được một doanh nghiệp mới nổi ở Ukraine sản xuất. Những ngày đầu cuộc chiến là những ngày đầy kinh ngạc.

Mad Heads liên tục nhận các đơn hàng từ binh sĩ trong quân ngũ. Tất cả đều muốn mang thức uống đã thấm sâu vào nhịp thở người dân Ukraine ra chiến trường.

"Tôi đã rất sốc. Bất chấp cuộc chiến, mọi người vẫn nghĩ về cà phê. Họ có thể từ bỏ nhà cửa, sở thích. Nhưng không ai bỏ lại cà phê" - Artem Vradii, ông chủ của Mad Heads, kể lại.

Kharkiv một ngày giữa tháng 10-2023, sau trận không kích bằng máy bay không người lái (drone) của Nga, hàng chục người Ukraine bắt đầu tụ về một địa điểm không nêu tên để dự đêm nhạc hội.

Như các sự kiện khác ở Ukraine những ngày này, địa điểm tổ chức đêm nhạc không được công khai. Người tham dự cần đăng ký trước để biết địa điểm tổ chức.

Là thành phố lớn thứ hai Ukraine, gần biên giới với Nga, Kharkiv thường xuyên là nơi hỏa lực Nga nhắm vào. Tuy nhiên, điều đó không cản người dân nơi đây tìm cách tận hưởng cuộc sống.

"Thỉnh thoảng vui vẻ xíu trong thời loạn cũng tốt, nhất là khi bạn nhận ra mọi khoảnh khắc đều có thể là phút giây cuối đời", chị Maryna Hrachova - nhân viên Bảo tàng Văn học Kharkiv - chia sẻ với báo Kiev Independent.

Chiến sự ác liệt không cản những người trẻ Ukraine tìm đến niềm vui hằng ngày. Dù đó là tách cà phê nóng hay điệu nhạc hứng khởi, họ vẫn không để chiến tranh "nuốt" lấy toàn bộ cuộc sống.

Họ hiểu rõ tách cà phê để lâu thì nguội, khúc nhạc rồi cũng kết thúc, giống như thanh xuân của họ sẽ trôi qua mà không đợi ngày hòa bình. Điều đó thôi thúc một bộ phận trong số họ tiếp tục tìm cho mình phần nào những thú vui ngày còn hòa bình.

Tuy nhiên, dù vui bao nhiêu, không người Ukraine nào có thể quên cuộc chiến diễn ra gần họ. Anh Yegor Khomchenko, chủ một tiệm bánh nhỏ ở vùng Donetsk, sẽ bước sang tuổi 25 chỉ ít ngày sau khi Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ký sắc lệnh hạ độ tuổi huy động quân từ 27 xuống 25 tuổi. Điều đó đồng nghĩa với việc anh có thể bị đưa đến chiến trường bất kỳ lúc nào.

Trái với thái độ bình tĩnh của chồng, chị Amelia lo lắng. Cả hai chỉ vừa mới đoàn tụ được ít tháng. Những ngày đầu năm 2022, khi cuộc chiến vừa nổ ra, chị đã đến thành phố Dnipro ở trung tâm Ukraine để chờ sinh hạ con đầu lòng của cả hai.

Anh Khomchenko chia sẻ: "Cô ấy thấy khá bình yên vì gia đình đã được đoàn tụ. Chúng tôi không thể nghĩ đến cảnh chia ly, cũng không tưởng tượng được những người vì chiến tranh mà xa nhau hàng tháng, hàng năm trời vượt qua cực hình đó như thế nào".

Như anh Khomchenko, những thanh niên Ukraine liên tục được hiện thực chiến tranh nhắc nhở mình là một phần "thế hệ khói lửa" - báo Kiev Independent ví von.

Đó là thế hệ gắn bó những năm đầu đời với sự kiện Euromaidan, nội chiến vùng Donbass và những bất ổn chính trị tại quê nhà. Họ đã có thể xích lại gần bạn bè đồng trang lứa ở các nước xung quanh nhờ thành quả cách mạng công nghiệp 4.0, được khám phá tương lai vô vàn tiềm năng và trở thành những người rất khác.

Tuy nhiên, khói lửa đã làm mọi dự định bị chệch hướng. Thậm chí không ít người trẻ Ukraine đã phải tha hương để tìm yên bình.

Như bao thiếu niên, ý nghĩ rời đi, bỏ lại tuổi thơ và bạn bè chưa bao giờ xuất hiện trong đầu chị Larysa. Tuy nhiên, sự khẩn cầu của gia đình đã buộc chị đi khỏi thành phố quê nhà Chernivtsi để cùng mẹ đến tị nạn ở thủ đô Vienna (Áo) hồi tháng 3-2022.

Chị bộc bạch: "Tôi từng suy nghĩ rất nhiều về những ước mơ, hy vọng trong tương lai. Giờ đây tôi không biết phải mong đợi điều gì. Tôi không thể nhớ lần cuối tôi nói chuyện với những người bạn Ukraine mà không mở đầu bằng cuộc chiến. Chính trải nghiệm đau thương đã gắn kết chúng tôi".

Đối diện với sự hoang tàn của đất nước, không ít người trẻ Ukraine đã thể hiện khát khao phục hưng quê hương. Serhiy (21 tuổi, ở Chernivtsi) chia sẻ với báo Kiev Independent: "Thế hệ chúng tôi sẽ là thế hệ xây dựng lại đất nước.

Vì vậy, tôi nghĩ chính quyền cần tập trung hơn về việc bảo vệ thế hệ trẻ. Tình hình dân số đang xấu đi từng ngày, khiến những người trẻ hiểu biết rộng ngày càng quý báu hơn đối với tương lai Ukraine".

Tất cả đều rõ chiến tranh có thể tước đi của con người rất nhiều điều. Một trong những mất mát lớn lao nhất chính là những ngày thanh xuân đầy hoài bão của cả một thế hệ trẻ. Tuy nhiên, điều đó không thể ngăn thế hệ tương lai của Ukraine tìm niềm vui trong khói lửa - tìm "hoa dọc chiến hào".

Phát hiện mộ tập thể gần 300 thi thể ở Dải Gaza, có dấu hiệu bị hành quyết

Sau khi Israel rút quân khỏi Khan Younis, nhiều người tại Dải Gaza không thể tìm thấy thi thể người thân đã chôn trước đó.